پس از وعده درازمدت اروپا بالاخره مکانیزم پرداخت را ایجاد کرد

پس از وعده درازمدت اروپا بالاخره مکانیزم پرداخت را ایجاد کرد

وسیله انتقال ویژه (اِس پی وی) اروپا برای تسهیل تجارت با ایران پس از انتظاری طولانی به ارمغان رسید. این یک گام کوچک در سفری طولانی بوده ولی مسیر آینده را برای شرکت های ایرانی روشن میکند. با پافشاری آمریکا در دنبال کردن تحریم ها اِس پی وی اساس آن میباشد که بر آن روابط اقتصادی و مالی ایران با جهان را تعریف خواهد کرد. به این دلیل ایران باید آن را بپذیرد و نقش خود را در زنده کردن مکانیزم اِس پی وی ایفا کند.

تقریباً هشت ماه بعد از خروج آمریکا از توافقنامه اتمی اتحادیه اروپا اولین قدم عمده محسوس را در زنده نگه داشتن برجام برداشته است. فرانسه آلمان و بریتانیا پس از انتظار درازمدت مسیر مالی ویژه برای بازسازی تجارت ایران را در ٣١ ژانویه ۲٠١٩ راه اندازی کردند. این وسیله INSTEX (یعنی وسیله حمایت از مبادلات تجاری) نام دارد. INSTEX در وزارت دارایی فرانسه مستقر خواهد بود و ریاست آن در دست یک متخصص بانکداری آلمانی نیکنام به نام پر فیشر خواهد بود و نمایندگان بریتانیایی ریاست هیئت نظارت را در دست خواهند داشت.

در خبرنامه این ماه وریتی ایران یک معرفی آغازگر در مورد INSTEX فراهم میکنیم و اینکه برای شرکت های ایرانی چه معنایی خواهد داشت.

INSTEX چگونه کار خواهد کرد؟

زمانی که INSTEX حاضر و فعال شد شرکت های اروپایی و ایرانی که میخواهند مشغول به تجارت قانونی شوند قادر خواهند شد معاملات خود را از طریق یک مکانیزم تسویه مالی امن که در پاریس و تهران نهاد های همانند خود را دارد این کار را انجام بدهند. این مکانیزم در واقع بعنوان یک سیستم داد و ستد کالا کار خواهد کرد که به یک شرکت ایرانی توانایی تساوی خرید داروهای اروپایی میدهد که برای مثال مساوی با ارزش واردات نفت خام ایرانی یک شرکت داروسازی اروپایی خواهد بود. INSTEX برای شرکت های اروپایی که در مهور قرارداد برجام با ایران معامله میکنند یک سپر قانونی ایجاد میکند. در غیر این صورت این معاملات تحت تحریم های فرامرزی آمریکا قرار میگیرند ولی این نهاد جدید به نحوی قانونی عمل میکند که قدرت تحریم ها را در اتحادیه اروپا خنثی میکند و به شرکت های اروپایی اجازه میدهد ضررهای ناشی از تحریم ها را بازیافت کنند. قابل ذکر است که هنوز موانع قانونی و عوارض بسیار عمده ای خواهد بود که باید قبل از فعال شدن این کانال بر آنها غلبه کرد پس انتظار میرود که اقلاٌ دو یا سه ماه دیگر طول خواهد کشید.

اتحادیه اروپا در محافظت از شرکت های اروپایی در مقابل تحریم های آمریکا تا چه اندازه مؤثر خواهند بود؟

استحکام INSTEX در مقابل فشار تحریم های آمریکا هنوز تحت آزمایش قرار نگرفته است. با تکرار موضع خود در مورد شرکت هایی که با نهاد های ایرانی تحت تحریم معامله میکنند وزارت خارجه آمریکا فورا به اعلامیه سه عضو بزرگ اتحادیه اروپا واکنش نشان داد که شامل قطع دسترسی به سیستم مالی آمریکا دلار آمریکایی و بازار آمریکا میباشد. در دهه ٩٠ میلادی اتحادیه اروپا توانست حفاظت نهاد های اروپایی در مقابل تحریم های آمریکا بر ضد کوبا را با قانونی مشابه برای مسدود کردن تحریم ها را تا حدی با موفقیت اجرا کند. ولی زمینه سیاسی و قدرت قانونی فرامرزی تحریم های آمریکا اکنون نسبت به قبل بسیار نیرومندتر است. تاثیرگذاری قانون جدید اروپا ممکن است در دادگاه ها تصمیم گیری شود.

هر کدام از شرکت های اروپایی باید خطرات را مورد به مورد سنجش کنند و شرکت های کوچک و متوسطی که دسترسی محدود به بازار آمریکا دارند به احتمال زیاد اولین محرک ها خواهند بود. در حالی که شرکت های بزرگی که حضور بین المللی دارند ممکن است بخاطر ریسک از دست دادن دسترسی به بازار آمریکا تردید نشان بدهند مقامات اتحادیه اروپا امیدوارند بسیاری از شرکت های کوچک و متوسط محاسبه توازن این ریسک و پاداش را از دیدگاه متفاوت سنجش کنند. دسترسی به نفت ایران و کالاهای دیگر و همچنین فرصت های فروش در بازار بزرگ ایران مخصوصا غذا داروسازی و تجهیزات پزشکی متعاقد کننده است. این کالاهای به اصطلاح بشر دوستانه مورد تقاضای زیاد میباشند و از تحریم ها معافیت دارند و به این دلیل فرصت های آنی تجاری ارائه میکنند.

این برای اقتصاد ایران چه معنایی خواهد داشت؟

یک علامت سوأل در مورد اینکه در قبال فشار مالی سخت آمریکا آیا کوشش های اروپا کافی خواهد بود که ارزشی بسنده برای شرکت های ایرانی فراهم کند؟ هدف اروپا تامین تعهد ایران به برجام میباشد. برای انجام آن قصد دارد درآمدهای صادرات ایران را بطور مادی و دسترسی مالی را بهبود دهد که پیامد های مثبت برای دریافت مالیات کار و در عموم مسیر اقتصادی قویتری خواهد داشت. ولی در آغاز انتظارات از این وسیله فقط برای تسهیل کردن حجم کم تجارت بشر دوستانه میباشد. حتی آن بستگی به سطح تعامل از شرکت های اروپایی و اوضاع سیاسی که پیرامون تجارت در اروپا و تهران دارد.

در گذر زمان اگر اراده سیاسی باقی بماند و انطباق ایران با برجام ادامه پیدا کند این مکانیزم جدید میتواند رشد کند و به یک مسیر حیاتی برای تجارت تبدیل شود. این مکانیزم فراهم کننده یک اساس قابل اجرا برای پرداخت های قانونی خارج از دسترس سیستم مالی جهانی تحت تسلط دلار آمریکا میباشد. در حال حاضر این چیزی است که شرکت های ایرانی ندارند. در مرور زمان هدف اروپا برای این مکانیزم بدست آوردن اعتماد و رشد ارزش معاملات و حتی احتمال گسترش این کارکرد به نهاد های غیر اروپایی که میخواهند به نحو امن با ایران داد و ستد کنند وجود داشته باشد.

دولت آقای ترامپ نشان داده است که قصد دارد حد اکثر فشار تحریم ها را بر ایران اعمال کند. تا زمانیکه این موضع در جا بماند گزینه های موجود برای شرکت های ایرانی محدود است. بدترین حالت خروج ایران از مقررات برجام خواهد بود که به معنای انزوای حتمی ایران از اقتصاد و سیستم مالی جهان وهمچنین افزایش خطر درگیری نظامی را خواهد داشت. علیرغم خصومت آمریکا INSTEX یک بیان سیاسی  است که شرکای اروپایی میخواهند برجام را حفظ کنند و به تعهد خود در این توافقنامه پایدار بمانند. آینده را بر این اساس میشود ساخت.

برای عملی کردن آن ایران باید چکار کند؟

بخاطر شرکت ها و خانوارهای ایرانی ایران باید از فرصت INSTEX استفاده کند. بدین معنا که زیرساخت مالی لازمه را در اسرع وقت توسعه بدهند که باعث ایجاد شرایط سیاسی و قانونی برای اشتغال شرکت های ایرانی شود و به پایبندی اصولی به اساس برجام ادامه بدهد.

ایران باید یک مکانیزم همانند INSTEX را در تهران ایجاد کند یعنی تطابق با اجابت از استانداردهای تجاری سازمان ملل متحد که شامل مقررات ضد پولشویی و ضد تروریسم میباشد. مجلس ایران با موفقیت قانون لازمه را تصویب کرد که در آن ایران را با قوانین مالی بین المللی که از طرف گروه ویژه اقدام مالی (FATF) ایجاد شده است تطبیق میدهد و نامش را از لیست سیاه FATF خارج میکند. ولی قانونگذاری آن در شورای تشخیص مصلحت نظام بطور بحث انگیزی متوقف شد. آن شفافیت اضافی که قوانین مربوط به FATF فراهم میکند از سوی بسیاری از ذینفعانی که بیشتر از همه از معاملات مالی غیر رسمی و پنهانی سود میبرند تحت مقاومت قرار گرفته است. تأخیرات بیشتر این لایحه همچنین سبب عقب افتادن پیشرفت به سوی مکانیزم تجارت مالی اروپایی خواهد شد.

در همین حال ایران میتواند به ساختن روابط تجاری خود با شرکای غیر اروپایی ادامه دهد. ترتیبات جدید ایران برای پردازش مبالغ پرداختی هند برای صادرات نفت ایران با رویکرد INSTEX در یک راستا میباشد. خریداران هندی درآمدهای مبادلات روپیه خود را در بانکهای دولتی هند واریز کنند و این منابع مالی برای خریدها یا سرمایه گذاری در بازار هند استفاده کنند. ترتیبات دوجانبه مشابه هم در ترکیه چین و روسیه در حال توسعه میباشند.